W świecie zwierząt nietoperze są jednymi z najbardziej fascynujących stworzeń. Ich różnorodność gatunkowa, unikalne siedliska i zdolność do migracji sprawiają, że są niezwykle interesującym tematem do badań. W tym artykule przyjrzymy się bliżej tajemniczym nietoperzom, ich różnorodności, siedliskom, a także zagrożeniom, które na nie czyhają i sposobom, w jaki możemy przyczynić się do ich ochrony.

Różnorodność gatunków nietoperzy na świecie

Nietoperze to niezwykle różnorodna grupa ssaków, należąca do rzędu nietoperzy (Chiroptera). Na świecie występuje ponad 1300 gatunków tych zwierząt, które można podzielić na dwie główne grupy:

• megachiroptera – nietoperze owocowe, głównie z rodziny lylekowatych (Pteropodidae),
• microchiroptera – nietoperze owadożerne, obejmujące pozostałe rodziny.

Wśród nich można wyróżnić wiele cech charakterystycznych i różnic między poszczególnymi gatunkami.

Nietoperze owocowe to zazwyczaj większe zwierzęta, o długości ciała od 15 do 40 cm i rozpiętości skrzydeł nawet do 170 cm. Mają duże oczy i wydłużony pysk, co ułatwia im lokalizowanie i zjadanie owoców. W odróżnieniu od nietoperzy owadożernych, nie posiadają echolokacji, ale mają doskonały wzrok i węch. Wśród nich najbardziej znanym gatunkiem jest lylek olbrzymi (Pteropus vampyrus), zamieszkujący Azję Południowo-Wschodnią.

Nietoperze owadożerne są zdecydowanie mniejsze, z długością ciała od 3 do 13 cm i rozpiętością skrzydeł od 10 do 40 cm. Posiadają echolokację, dzięki której potrafią precyzyjnie lokalizować swoje ofiary – owady. Wśród nich można wyróżnić takie gatunki jak:

• mroczek późny (Eptesicus serotinus),
• nocek Natterera (Myotis nattereri),
• gacek brunatny (Plecotus auritus).

Nietoperze w Europie – gdzie je spotkać?

W Europie występuje około 50 gatunków nietoperzy, z czego większość można spotkać również w Polsce. W naszym kraju żyje łącznie 24 gatunki tych zwierząt, które można spotkać zarówno na terenach wiejskich, jak i miejskich. Najbardziej popularne miejsca występowania nietoperzy w Polsce to:

• jaskinie, takie jak Jaskinia Niedźwiedzia czy Jaskinia Wierzchowska,
• lasy, zwłaszcza olszyny i łęgi,
• obszary podmokłe, takie jak torfowiska czy mokradła,
• tereny miejskie, gdzie nietoperze mogą zamieszkiwać budynki, mosty czy parki.

W innych krajach europejskich również można spotkać nietoperze, choć ich występowanie może być bardziej zróżnicowane. W Wielkiej Brytanii żyje 18 gatunków nietoperzy, w Niemczech – 25, a we Francji aż 34. W krajach południowej Europy, takich jak Hiszpania czy Włochy, występuje większa różnorodność gatunków, ze względu na cieplejszy klimat.

Nietoperze w Ameryce – jakie gatunki dominują?

Na kontynencie amerykańskim występuje ponad 300 gatunków nietoperzy, z czego większość zamieszkuje Amerykę Południową. W Ameryce Północnej można wyróżnić takie gatunki jak:

• nocek srebrzysty (Lasionycteris noctivagans),
• nocek rudy (Lasiurus borealis),
• nocek florysty (Eumops floridanus),
• szczepkogłów meksykański (Leptonycteris nivalis).

W Ameryce Południowej dominują gatunki z rodziny liścionosowatych (Phyllostomidae), takie jak:

• liścionos białonosy (Platyrrhinus lineatus),
• liścionos wielki (Phyllostomus hastatus),
• liścionos długonogi (Macrophyllum macrophyllum).

Gatunek	Występowanie	Ciekawostka
Mroczek późny (Eptesicus serotinus)	Europa, Azja, Afryka Północna	Jest jednym z największych europejskich nietoperzy owadożernych
Nocek srebrzysty (Lasionycteris noctivagans)	Ameryka Północna	Wyróżnia się srebrzystym odcieniem futra na grzbiecie
Liścionos białonosy (Platyrrhinus lineatus)	Ameryka Południowa	Posiada charakterystyczny biały pas na nosie

Jakie warunki muszą spełniać siedliska nietoperzy?

Nietoperze są dość wybredne, jeśli chodzi o wybór swojego siedliska. Muszą spełniać one szereg wymagań, takich jak:

• odpowiednia temperatura – większość gatunków preferuje temperatury od 10 do 25°C, choć niektóre mogą tolerować niższe wartości,
• wilgotność – niektóre gatunki, zwłaszcza te zamieszkujące jaskinie, potrzebują wysokiej wilgotności powietrza, sięgającej nawet 90%,
• dostęp do pożywienia – nietoperze muszą mieć łatwy dostęp do swojego głównego źródła pożywienia, czyli owadów, owoców czy nektaru,
• bezpieczeństwo – nietoperze potrzebują miejsc, gdzie mogą się schronić przed drapieżnikami, takimi jak ptaki drapieżne czy węże.

W związku z tym, nietoperze wybierają różnorodne siedliska, takie jak jaskinie, budynki, mosty czy drzewa. Wybór konkretnego miejsca zależy od gatunku, jego preferencji oraz dostępności odpowiednich warunków w danym regionie.

Czy nietoperze żyją tylko w jaskiniach?

Choć często kojarzone z jaskiniami, nietoperze zamieszkują różnorodne siedliska, nie tylko te podziemne. W rzeczywistości, nietoperze mogą być spotkane w wielu innych miejscach, takich jak:

• budynki – zarówno stare, jak i nowe, często wykorzystujące strychy, piwnice czy szczeliny w murach jako miejsca do życia,
• mosty – szczególnie te o konstrukcji żelbetowej, gdzie nietoperze mogą znaleźć schronienie w szczelinach i pustkach,
• drzewa – niektóre gatunki nietoperzy preferują dziuple czy zagłębienia w korze drzew jako swoje siedliska.

Warto zaznaczyć, że nie wszystkie gatunki nietoperzy preferują te same siedliska. Wybór miejsca do życia zależy od ich potrzeb biologicznych, takich jak temperatura, wilgotność czy dostęp do pożywienia. Dlatego też, różnorodność siedlisk nietoperzy jest tak duża, jak różnorodność samych gatunków.

Jak nietoperze wybierają miejsce do życia?

Wybór siedliska przez nietoperze jest procesem złożonym, który zależy od wielu czynników. Najważniejsze z nich to:

• temperatura – nietoperze są zwierzętami stałocieplnymi, dlatego potrzebują odpowiedniej temperatury, aby utrzymać prawidłowe funkcjonowanie organizmu,
• wilgotność – niektóre gatunki nietoperzy preferują wyższą wilgotność powietrza, która pomaga im w termoregulacji,
• dostęp do pożywienia – nietoperze muszą mieć łatwy dostęp do swojego głównego źródła pożywienia, czyli owadów,
• bezpieczeństwo – nietoperze szukają miejsc, gdzie będą chronione przed drapieżnikami i innymi zagrożeniami.

W związku z tym, nietoperze mogą wybierać różne siedliska w zależności od pory roku. Na przykład, w okresie zimowym, kiedy zapadają w sen zimowy, szukają miejsc o niższej temperaturze i wilgotności, takich jak jaskinie czy piwnice. Natomiast w okresie letnim, kiedy są aktywne, preferują miejsca o wyższej temperaturze i wilgotności, takie jak strychy czy korony drzew.

Czy nietoperze migrują? Gdzie i dlaczego?

Tak, niektóre gatunki nietoperzy migrują, co oznacza, że zmieniają swoje siedliska w zależności od pory roku. Migracja nietoperzy ma na celu:

• znalezienie lepszych warunków do życia – nietoperze migrują w poszukiwaniu miejsc o odpowiedniej temperaturze, wilgotności i dostępie do pożywienia,
• uniknięcie niekorzystnych warunków atmosferycznych – na przykład, unikanie zimy w rejonach o surowym klimacie,
• rozród – niektóre gatunki migrują w celu znalezienia odpowiednich miejsc do rozrodu i wychowywania młodych.

Trasy migracji nietoperzy są różne i zależą od gatunku oraz warunków środowiskowych. W Europie, niektóre gatunki migrują na południe kontynentu, gdzie panują łagodniejsze warunki zimowe. W Ameryce Północnej, migracja nietoperzy może obejmować przemieszczanie się z północnych stanów USA do Meksyku czy Ameryki Środkowej.

Zagrożenia dla siedlisk nietoperzy – co możemy zrobić, aby je chronić?

Niestety, siedliska nietoperzy są narażone na różne zagrożenia, takie jak:

• degradacja środowiska – zanieczyszczenie powietrza, wody czy gleby może negatywnie wpłynąć na zdrowie nietoperzy i ich źródła pożywienia,
• urbanizacja – rozbudowa miast i infrastruktury może prowadzić do zniszczenia siedlisk nietoperzy,
• zmiany klimatyczne – globalne ocieplenie może wpłynąć na dostępność pożywienia czy warunki życia nietoperzy.

Aby pomóc w ochronie nietoperzy i ich siedlisk, możemy podjąć takie działania, jak:

• dbanie o środowisko – segregowanie odpadów, oszczędzanie energii czy ograniczanie użycia pestycydów,
• tworzenie miejsc schronienia dla nietoperzy – montowanie skrzynek lęgowych czy utrzymanie starych budynków i drzew,
• edukacja i promowanie wiedzy o nietoperzach – uczestnictwo w warsztatach, wykładach czy akcjach społecznych na rzecz ochrony nietoperzy.